Toen ik aan deze blog begon dacht ik al veel te weten over synthetische kleding. Er wordt veel over geschreven, en alle verhalen lijken het zelfde: synthetische kleding is kunststof kleding, en is slecht voor het milieu. natuurlijke kleding is veel beter. Dat is zo'n beetje algemeen bekend, toch? Maar het blijkt dus net even iets genuanceerder in elkaar te zitten.
Toen ik onderzoek ging doen bleek 'synthetische kleding', 'synthetische stoffen' en 'synthetisch textiel' niet eens op Wikipedia te staan. Best bijzonder, gezien deze termen zo vaak gebruikt worden. Na wat graafwerk bleek bovendien dat bijvoorbeeld de duurzame stof rayon óók een synthetische stof is?? Hoe kan dat dan? Is rayon slecht?
Er wordt inderdaad aardolie gebruikt als grondstof, maar niet altijd. Hoewel ik (half)synthetisch stoffen altijd allemaal als 'foute' stoffen zag, zit het toch iets subtieler in elkaar. Ik leg je graag uit wat ik heb ontdekt, en wat kunstmatige garens dan wél precies zijn. Misschien moet jij je huidige overtuiging ook iets aanpassen na het lezen van deze blog. En rayon? Rayon is gewoon een good guy ;)
Wat is een synthetische stof?
Wat niet natuurlijk is noem je synthetisch, in dit geval synthetisch gemaakte vezels waar garen van wordt gesponnen met behulp van een spindop. Synthetische stoffen zijn kunstmatig door de mens gemaakt, en ontstaan dus niet vanzelf in de natuur. Ze komen uit een laboratorium en zijn geheel man-made. Een synthetische stof zoals bijvoorbeeld polyester is ontstaan door een chemische reactie in een fabriek en waarvan de grondstof aardolie is.
Daarnaast heb je ook synthetische stoffen die een natuurlijke grondstof als basis hebben, dit noemen we een half synthetische stof. De basis (grondstof) is natuurlijk, maar er wordt kunstmatig (met een spindop) garen van gemaakt. Zodoende kun je kleding maken van hout. Halfsynthetische vezels worden gemaakt van bijvoorbeeld bamboe of eucalyptusbomen (Tencel)
Daar zit dus het grote verschil. Halfsynthetisch is half man-made en half natuurlijk. Synthetisch is geheel namaak.Het is niet allemaal helemaal 'fout' dus ;)
Halfsynthetische stoffen
Dit zijn de natuurlijke stoffen waar na een chemische bewerking garen en vervolgens stoffen van zijn gemaakt. Ze hebben vele voordelen ten opzichte van de (vol) synthetische stoffen. Zo zijn ze biologisch afbreekbaar, ademend en vallen soepel. Halfsynthetische vezels zijn duurzaam, ze zijn gemaakt van planten die ons ecosysteem ondersteunen. Zo heeft bijvoorbeeld de bamboe plant (bamboegrassen) vele voordelen voor de bodem waar het groeit, zoals het voorkomen van erosie door het goeie wortelstelsel en omdat bamboe uitstekend groeit zonder gebruik van kunstmest (fijn voor de insecten kleine dieren die er tussen leven). Ons ecosysteem knapt er van op om deze grassen te planten, en ze groeien ook nog eens overal, het 'kost' dus geen landbouwgrond.
Het nadeel is echter dat er chemische stoffen nodig zijn om van de stugge, harde plant een bruikbare vezel te maken voor textiel. De vezels worden op dezelfde manier gesponnen als de kunstvezels: met een spindop. Vandaar de naam: halfsynthetisch. Steeds vaker worden de gebruikte chemische middelen opgevangen en hergebruikt zodat het niet in het milieu terecht komt, wat het proces weer veilig en duurzaam maakt. Halfsynthetische vezels zijn bijvoorbeeld Bamboe, Cupro, Tencel, Modal (lyocell), Rayon, Viscose of lyocell. Omdat dit natuurlijke en duurzame stoffen zijn, krijgen ze ieder hun eigen blog waar ik ze uitgebreid zal beschrijven.
In deze blog wil ik meer ingaan op de kunstmatige stoffen, de echt volledig synthetische stoffen en synthetische kleding. De plastics. Niet natuurlijk en niet duurzaam. Gemaakt van ruwe aardolie.
Aardolie, wat is dat eigenlijk?
Aardolie is een fossiele brandstof: een brandbare, zwarte vloeistof die ontstaat uit plantaardige en dierlijke resten. Ruwe olie vormt zich op de zeebodem. Ruwe aardolie ontstaat in de natuur, alleen is verzamelen, bewerken en verbranden enorm vervuilend.
Aardolie ontstaat doordat de restanten van eencellige organismen, zoals bijvoorbeeld plankton, naar de zeebodem zakt. Na verloop van tijd komen deze resten onder lagen van zand, grind en klei te liggen. Door een hoge druk van deze aardlagen, stijgt de temperatuur en ontstaat vervolgens aardolie. In Nederland zijn deze lagen met aardolie tot 120 miljoen jaar oud.
Aardolie wordt gewonnen via boorgaten in de grond. Wanneer er veel druk op staat, komt aardolie vanzelf naar boven. Zo niet, dan wordt aardolie gepompt. De ruwe aardolie wordt daarna getransporteerd naar raffinaderijen over de hele wereld. In de raffinaderij wordt aardolie verwerkt tot bruikbare producten. Naast brandstof is aardolie een belangrijke grondstof voor kunststoffen (plastics en kuststof vezels voor textiel)
De geschiedenis van synthetische vezels
Vezels zijn dunne draadjes waarvan je garen kunt spinnen. Kunststof vezels groeien niet in de natuur maar zijn nagemaakt. Dit namaken begon in de 20e eeuw, toen werd er gezocht naar synthetische deeltjes (moleculen) om vezels van te maken. Het lukte in 1938 met de ontdekking van de eerste geheel synthetische vezel Nylon. Na nylon volgde nog vele andere vezels, als polyester, polyacryl, polyurethaan, polyetheen, polypropeen en aramide (kevlar). Synthetische vezels zijn niet biologisch afbreekbaar, maar ze zijn soms wel recyclebaar. Daarnaast gaan synthetische stoffen langer mee dan natuurlijke stoffen, vandaar dat ze soms toch duurzaam worden genoemd.
De bekendste voorbeelden van synthetische vezels zijn polyester, polyamide (nylon), acryl en elastaan. Er zijn meerdere types nylon en meerdere types polyester. De verschillende soorten zijn afhankelijk van de gebruikte grondstoffen, de samenstelling en de manier van bewerken. Je kunt het zien als een verzamelnaam van een groep stoffen, alle nylons noemen we dus voor het gemakt gewoon: nylon.
Synthetische garen maken met een spindop
Kunstgaren worden met behulp van spindoppen gemaakt in een machinaal spinproces. Een spindop is een plaatje met een groot aantal gaatjes erin (zie het als een soort douchekop), waar de massa doorheen wordt gedrukt zodat er sliertjes oftewel draden ontstaan. De spindoppen kunnen naar wens grote of kleine gaatjes bevatten en op die manier het aantal en de dikte van de draden voor de nieuwe garens bepalen.
Er zijn twee categorieën:
- Vezels op natuurlijke basis
- Vezels op kunstmatige basis
Het spinproces van een synthetische vezel
Net als dat wol moet worden gesponnen om er garen van te maken, zo moeten de man-made kunststoffen ook gesponnen worden om er garen van te kunnen maken. Het spinproces voor kunstmatige vezels kan zowel een fysisch als een chemisch proces zijn. Smeltspinnen is een fysisch proces terwijl droog- en natspinnen chemische processen zijn. Het smeltspinproces wordt door de industrie bij voorkeur gebruikt omdat dit het makkelijkst en het meest milieuvriendelijk is.
Bij het smeltspinnen worden de korrels grondstof gesmolten. De gesmolten massa wordt door een spinplaat geperst en daarna worden de draden gekoeld en verstrekt. Na het afkoelen wordt het garen omgewikkeld op een kruisspoel. Bij het smeltspinnen worden geen chemicaliën gebruikt, zodat de milieubelasting gering is. Polyamide (nylon), polyester, polypropeen en polyetheen garens worden op deze manier gesponnen.
Natspinnen is het oudste proces om een kunstmatige vezel te maken, zoals viscose en sommige acrylvezels. Bij het natspinproces wordt de grondstof opgelost, zodat een stroperige massa ontstaat die door een spindop geperst kan worden. Door de chemicaliën (zoals zwavelzuur) die bij het proces gebruikt worden en door de nevenproducten die ontstaan, is het natspinnen schadelijk voor de gezondheid en milieuvervuilend. Droogspinnen kan ook. Het droogspinnen lijkt op het natspinnen, het verschil is dat het oplosmiddel verdampt wordt. Tegenwoordig wordt deze damp zo veel mogelijk opgevangen en niet meer milieuvervuilend in de buitenlucht geloosd.
Wat zijn polymeren?
Een polymeer (Grieks: poly is 'veel' en meros is 'deel') is een samenstelling van veel-delen (moleculen). Polymeren kunnen natuurlijk of synthetisch zijn. Het zetmeel in aardappelen, de cellulose in hout, de eiwitten in dieren en planten, zijde, wol en zelfs DNA zijn allemaal polymeren.
Polymeer is dus een overkoepelende term voor allerlei natuurlijke én synthetische materialen. Chemici hebben het trucje afgekeken van Moeder Natuur en zijn met scheikundige verbindingen zelf polymeren gaan maken: de kunststoffen (plastics) met elk hun eigen unieke eigenschappen.
Hoeveel verschillende soorten synthetische stoffen zijn er?
Veel. Heel veel. Dit komt doordat er verschillende grondstoffen kunnen worden gebruikt, allemaal met net even een andere bewerking, andere toegevoegde hulpmiddelen, andere temperaturen, andere afwerkingen en ander spinproces. Zo ontstaan er nog steeds nieuwe synthetische stoffen. De ene nylon is weer anders dan de andere nylon. Ingewikkeld he? Hieronder volgt een overzicht van de meeste bekende synthetische stoffen die worden gebruikt in de mode industrie.
Polyester kleding (PET)
Polyester is een synthetische stof, ook wel PET genoemd (PolyEthyleenTereftalaat). Het is een plastic op basis van ruwe olie waar textiel en frisdrankflessen van worden gemaakt.
Toen ik jaren geleden een textielgroothandel binnenliep, en aan de verkoper vroeg of hij ook biologische stoffen had, antwoordde hij lachend: 'Nee, ik handel alleen in olie!' Dat geeft wel aan hoe groot de markt hier nog steeds voor is. Het heeft ook zeker voordelen, want het is makkelijk schoon te maken, kreukvrij, vormvast, licht en kleurvast.
Grote kans dat jij ook meer 'plastic' kleding in je kledingkast hebt dan je denkt.
Fleece
Fleece is een gebreide en geruwde stofsoort. Fleece is het Engelse woord voor 'vacht', de stof ziet er ook uit als een warme vacht. Het is echter een materiaal op basis van 100% polyester (PET), een synthetische stof die sterk isoleert.
Polyamide
Wol en zijde zijn natuurlijke polyamiden. Daarnaast bestaan er talloze kunstmatig gemaakte polyamiden, zoals nylon. Polyamides worden gebruikt voor de productie van o.a. kleding en autobanden. Polyamiden zijn een groep van synthetische vezels die sterk zijn en lang meegaan. Kleding gemaakt van polyamide heeft een zeer hoge scheur,- en slijtvastheid, is uiterst elastisch, licht en fijn, gegarandeerd vormvast, kreukvrij, makkelijk wasbaar en droogt snel.
Polyester en polyamide worden vaak met elkaar verward. Ze lijken ook op elkaar maar polyester is van andere polymeren gemaakt dan polyamide. Dit zorgt voor een aantal verschillen. Polyamide is duurzamer (het gaat langer mee) en daardoor een duurder materiaal dan polyester, en het is iets gevoeliger voor warmte dan polyester. Polyester kun je dus op een iets hogere temperatuur wassen.
Nylon
Nylon is een verzamelnaam voor een groep synthetische stoffen, en het is een polyamiden. Je hebt dus verschillende soorten nylons. Nylon was de eerste commercieel succesvolle synthetische vezel en werd ooit ontwikkeld als synthetische vervanger van zijde. Tegenwoordig kun je deze kunststof bijna overal voor gebruiken, van panty tot bikini.
Nylon heeft vele voordelen, zo is het bestand tegen hoge trekkrachten en rekt het altijd weer terug naar de oorspronkelijke vorm. Het is makkelijk te onderhouden want het kreukt praktisch niet, vervaagt niet, droogt snel en blijft lang mooi. Het is bestand tegen schimmels en bacteriën. Een nadeel is dat het statisch kan zijn en het neemt geen vocht (zweet) op.
Nylon is perfect voor het maken van zwemkleding en sportkleding.
Acryl
Acrylvezel, ook wel polyacryl genoemd, is een sterke en hele zachte vezel die op wol lijkt, maar veel goedkoper is. Het wordt vaak toegevoegd aan wol om het zachter te maken. Acryl kan snel pluizen geven, de stof 'pilt'. Acryl is sterk en licht in gewicht. Acryl is echter verantwoordelijk voor het vrijmaken van bijna 730.000 kleine synthetische deeltjes (microplastics) per wasbeurt.
Nadelen van synthetische kleding
Hiermee bedoelen we dus niet de half synthetische stoffen, maar de volledig kunstmatige gemaakte vezels (plastics).
Synthetische kledingstukken zijn niet geschikt om in de zomer te dragen als het erg warm is. Pure polyester of nylon neemt namelijk geen vocht op en kan zweterig en plakkerig gaan aanvoelen. Bovendien kun je statisch worden (elektrisch geladen), je kleding kan dus gaan knetteren. Het ademt niet goed, is vrij stijf en bij verkeerd wassen verliest het zijn vorm.
Een gevoelige huid kan na contact met synthetische kleding een allergische reactie krijgen zoals roodheid of jeuk en irritatie.
Acryl stoffen zijn polyacrylonitriles en kunnen kanker veroorzaken, volgens het Environmental Protection Agency (EPA).
Synthetische vezels worden gemaakt uit aardolie en moeten worden bewerkt met (veel) chemicaliën, ze zijn niet biologisch afbreekbaar en soms ook niet te recyclen. Zodoende groeit de afvalberg en dat maakt synthetische kleding erg milieu onvriendelijk.
In synthetische kleding zitten plastic microvezels, kleine synthetische deeltjes die we ook wel microplastics noemen. Als je deze kleding wast in de wasmachine of uitspoelt onder de kraan, dan komt er een enorme hoeveelheid kleine microplastics in het water terecht. Het lukt de waterzuiveringsbedrijven niet om alle microplastics uit het water te halen. Uiteindelijk komen ze als plastic afval in de oceanen terecht, ook wel de ‘plastic soep’ genoemd. Deze microplastics zijn niet goed voor het zeeleven, en vervuilen uiteindelijk ook het landleven.
Duurzaam alternatief voor synthetische stoffen: recyclen en regenereren
Synthetische vezels vergaan niet, maar het is gelukkig soms wel weer te recyclen. Recyclen lijkt een goeie oplossing, maar het proces van recyclen heeft op zichzelf ook impact op het milieu en kost veel energie. Ook zijn niet alles synthetische stoffen te hergebruiken, omdat ze niet opnieuw kunnen worden verhit en bewerkt of omdat ze gemend zijn met andere stoffen.
Omdat we de aarde niet kunnen bedekken met als ons plastic afval is opruimen en hergebruiken wel een heel goed idee. Laten rondslingeren is geen optie, het vervuilt te veel en het tast ons hele ecosysteem aan. Afgedankte synthetische kleding, lege plastic flessen en oude visnetten kunnen worden gerecycled. Op deze manier heb je 'gratis' nieuwe grondstoffen en wordt er van afval weer een nieuw product gemaakt.
Duurzame kledingmerken werken daarom uitsluitend met gerecyclede synthetische stoffen. Soms kun je niet kiezen voor een biologische stof, je kunt immers geen zwemkleding maken van katoen. Katoen verliest zijn vorm en stevigheid zodra het nat wordt, en je wilt toch niet je bikini verliezen tijdens een duik in zee ;) Dan is een duurzame variant van de kunststoffen een goed alternatief. Misschien ken je ze wel: RPET wordt gemaakt van oude waterflessen. En van nylon afval wordt ECONYL® gemaakt.
RPET - gerecycled polyester
In Nederland staan meerdere (plastic)recycling bedrijven. De Europese Commissie heeft sinds 2018 richtlijnen om te zorgen dat tegen 2030 maar liefst 55% van het plastic afval wordt gerecycled. Dat klinkt goed, maar als je dan bedenkt dat zo’n 49% van alle kledingstukken ter wereld is gemaakt van polyester en Greenpeace voorspelt dat dit percentage wordt verdubbeld tegen 2030, dan zie je gelijk dat de mode industrie nog een lange weg te gaan heeft.
Gerecycled polyester, ook wel RPET, maak je door kunststof afval te smelten tot een nieuwe polyestervezel. Vijf frisdrankflessen leveren bijvoorbeeld genoeg vezels op voor een XL T-shirt.
ECONYL® - gerecycled nylon
Ook nylon kun je recyclen. Econyl is de merknaam (ECONYL®) van een duurzame stof die sinds 2011 wordt gemaakt door het Italiaanse bedrijf Aquafil. De naam zegt het eigenlijk al, het is een samenvoeging van 'eco' en 'nylon'.
Van afval tot nieuwe bikini, Ecolnyl® is een perfecte keuze voor iedereen die liefhebber is van ecologie en duurzaamheid. Nylon afval zoals oude vloerbedekkingen en oude visnetten uit de zee. Bijna de helft van al het plastic in de oceaan komt van visuitrusting. Dieren kunnen verstrikt raken in de netten, en vaak overleven ze dit niet. Door dit op te ruimen en te hergebruiken, red je dus levens.
Synthetische kleding kort samengevat
Is de grondstof aardolie dan noem je dat synthetische stoffen (plastic, kunststof).
Is de grondstof plantaardig dan noem je dat halfsynthetische stoffen (natuurlijk, duurzaam).
Synthetische vezels voor textiel zijn kunstmatig gemaakt, man-made, het groeit niet kant en klaar aan een schaap (wol) of plant (katoen) en moet worden gesponnen door een spindop. Geheel namaak en plastic dus. De ecovriendelijke oplossing is de half-synthetische stof. En hiervoor gebruiken ze natuurlijke grondstoffen zoals bomen en planten (lyocell en bamboe), deze planten komen ook nog eens uit duurzame bossen en zijn heel erg duurzaam. Maar ze zijn wel gesponnen door een spindop (= namaak garen) zodoende noem je het half synthetisch.
Nu weet je dat je niet (net als ik) hoeft te schrikken als je hoort dat viscose en bamboe half-synthetisch is. Het woord 'synthetisch' is niet per definitie 'fout'. De synthetische helft gaat over het deel hoe de garen worden gemaakt, het spinnen van de draden door een spindop. That's it. Het eindproducte is natuurlijk, dus biologisch afbreekbaar. De grondstoffen zijn immer bamboe planten of bomen.
Liever natuurlijke kleding
Natuurlijke, biologische en diervriendelijke kleding is uiteraard veel beter voor onze planeet, met name omdat planten als bamboe grond verbeterend zijn. De bodem word er dus beter van, in plaats van de aarde nog verder uit te putten en te vergiftigen. Bovendien is biologische kleding beter voor de arbeiders die er mee moeten werken, en voor jou omdat je het de hele dag op je lichaam draagt. Bovendien komen er bij het wassen geen schadelijke microvezels vrij komen. Daarom hebben steeds meer mensen voorkeur voor biologische en natuurlijke kleding.
Daar komt bij dat de grondstof voor polyester kleding (aardolie dus) een keer op raakt. En voor die tijd moeten we een alternatief hebben gevonden wat de mode industrie massaal gaat gebruiken. Hoe meer vraag ernaar is, hoe meer er mee gewerkt zal worden. Hoe mooi zou het zijn als iedereen alleen nog maar natuurlijke en gerecyclede kleding gaat kopen, en we de kledingindustrie zodoende bijsturen in de goede richting.
Kijk jij altijd op het label om te zien waar je nieuwe kleding van is gemaakt? Wat is jouw ervaring met synthetische stoffen?
Veel liefs,
Ingrid
Reactie plaatsen
Reacties
Ik lette hier dus nooit zo op, maar de laatste tijd steeds meer. Dit is een duidelijk verhaal, ik had geen idee dat het zo in elkaar zat. Voor mij geen polyester meer!! Vanaf nu alle labels lezen. Wel jammer dat je dat op veel webwinkels niet kunt nagaan, die zetten het er niet bij. Heel prettig dat jullie dat wel doen. Keep up the good work
Dank je wel voor je reactie Mariek, en inderdaad, polyester kun je beter vermijden. Je hebt er niet zo lang plezier van en het vervuilt enorm. Een goed modemerk/webshop zet de samenstelling er altijd bij, zeker in geval van overgevoeligheid of allergie is dit belangrijk om te weten voor een aankoop. Natuurlijke kleding is wel zo fijn, vooral die van New Angels ;)