Katoen is katoen zou je denken, en als je duurzaam katoen wilt dan kies je voor biologisch katoen. Maar wist je dat er ook meer soorten katoen zijn? Katoen is de meest bekende grondstof voor textiel, maar wat zijn dan die verborgen bijzonderheden van deze wereldberoemde plant?
Naast de algemene kleur wit worden er ook gekleurde katoensoorten gekweekt
Wat is katoen eigenlijk?
Katoen is een natuurlijk product en komt van de katoenplant (Gossypium). Na de bloei veranderen de bloemen in zaadpluizen. Dit zaadpluis van de plant zijn de katoenvezels, het 'wattige' witte gedeelte. Katoen is een zeer waardevol gewas, omdat slechts ongeveer 10% van het ruwe gewicht bij de verwerking verloren gaat. Bekijk je de vezel onder de microscoop, dan ziet het eruit als een vlakke band met kurkentrekkerachtige draaiingen. Bij het spinnen blijven de vezels ondanks het gladde vezeloppervlak goed aan elkaar vastzitten, omdat de 'krullen' daarbij als scharnieren in elkaar passen.
De katoenvezel is het pluizige gedeelte van het katoenbolletje. Door het bolletje uit elkaar te trekken zie je de pluisjes / draadje: dit noem je de vezels.
De katoen vezels worden tot draden gesponnen en worden gebruikt om zacht, luchtdoorlatend textiel van te maken. Tegenwoordig wordt katoen wereldwijd geproduceerd, maar de meeste plantages staan in landen met een warmer klimaat, omdat de katoenplant veel zonlicht en warmte nodig heeft. De meeste katoen komt van katoenplanten uit Centraal Amerika (ca. 90% van de wereldproductie).
Bloeicyclus van de katoenbloem
Om verder vooruit te komen moet je ook even achterom kijken
We maken ons tegenwoordig druk om ons milieu, best terecht want we slaan hier en daar een beetje door. Moderniseren betekend niet automatisch dat het beter is. We doen er goed aan eens terug te kijken naar wat er vroeger goed werkte. We doen er ons voordeel mee door dat weer te gaan toepassen, eventueel aangepast met de huidige mogelijkheden.
Zo maken ze zich in de textiel industrie nog niet zo druk om alle chemicaliën die in het milieu terecht komen tijdens het kleuren van katoen. Maar wist je dat er ook van nature gekleurd katoen bestaat? Deze hoef je niet meer te behandelen met nare verfstoffen. Deze soorten zijn op de achtergrond geraakt, omdat wit katoen makkelijker in alle kleuren van de regenboog is te kleuren, en het was makkelijker te weven. Logisch dat ze toen voor het witte katoen kozen. Maar nu blijkt dat de nadelen van toen, tegenwoordig helemaal niet meer zo'n probleem zijn. Tijd voor een frisse wind door katoenland!
Natuurlijk gekleurd katoen herwint populariteit
Gekleurd katoen bestond al in de derde eeuw V.C. in Pakistan, Egypte en Peru. De natuurlijke kleuren waren mokka, bruin, grijs en roodbruin. Met de komst van het weefgetouw bleken de korte vezels van het gekleurde katoen niet handig. Het witte katoen had een langere vezels wat makkelijker en sneller te weven was. Pas recent is gebleken dat de moderne weefmachines de natuurlijk gekleurde katoen ook goed kunnen verwerken. Bovendien voelen korte vezels zachter aan, dus voor het draaggenot is het alleen maar positief.
Tegenwoordig zijn er ook de kleuren groen, paars, oranje, roze en crème. Het doel is om het gebruik van vervuilende verfstoffen uit de productieketen van katoen textiel te elimineren. En het extra goede nieuws is dat natuurlijk gekleurd katoen is ook biologisch te kweken, net als het witte katoen. Geen pesticiden en geen chemische verfstoffen. Win win!
Zo kun je met het natuurlijk gekleurde katoen in spelen op de toenemende vraag naar biologische kleding. Biologische kledingmerken gebruiken veelal natuurlijke verfstoffen in plaats van synthetische, maar natuurlijk gekleurde katoen is een logischere match. Want zeg nou zelf, dit zijn toch prachtige kleuren?
Natuurlijk gekleurd katoen is goedkoper en makkelijker
Vanwege de natuurlijk kleur hoef je dit soort katoen niet te bleken en verven. Het verschil is onderzocht van natuurlijk gekleurd bruin katoen tegenover wit katoen dat bruin is geverfd. Er is gekeken naar het verfproces, de gebruikte energie, water en de arbeid. Het bleek dat het natuurlijk gekleurde katoen uiteindelijk bijna 3x goedkoper was! Dus je bespaard er enorm op als je de gekleurde gewassen gebruikt, ook omdat het de verwijderingskosten voor giftig kleurstofafval elimineert.
Er is getest en aangetoond dat natuurlijk gepigmenteerde katoen, vooral het groene katoen, uitstekende zonbeschermende eigenschappen heeft in vergelijking met ongebleekt wit katoen dat moet worden behandeld met kleurstoffen of afwerkingen om vergelijkbare eigenschappen te verkrijgen.
Foto's gekleurd katoen van Behind The Hill
Natuurlijk gekleurd katoen - verven met natuurlijke grondstoffen
Nu we het toch over natuurlijk gekleurd katoen hebben: je kunt katoen (of andere natuurlijke stoffen) ook kleuren met de natuur! Natuurlijke verfstoffen zijn 100% organisch en natuurlijk. 'Natural dyeing' betekend letterlijk het verven met ingrediënten en kleurstoffen die in de natuur voorkomend. Denk aan wortels, noten, planten, bladeren, schillen en bloemen. Vooral op natuurlijke stoffen zoals katoen pakt deze verfmethode erg goed. Je kunt dit ook zelf thuis doen met een wit katoenen shirtje of een katoenen sjaal. Let wel op dat het 100% katoen is, en geen mix met polyester, want op synthetische stoffen hecht de verf niet. Op deze video's kun je zien hoe je jouw katoenen kleding kunt je verven met uienschillen, kurkuma of avocadoschillen. Wat een mooie kleuren he?
Het beste katoen ter wereld
Een hoge kwaliteit katoen is te herkennen aan een aantal eigenschappen. De twee belangrijkste eigenschappen zijn: de lengte en uniformiteit van de vezels, en de luchtdoorlatendheid van de samengedrukte katoenvezels. Een langere vezel zorgt ervoor dat draden nog fijner geweven kunnen worden. Daarnaast blijven deze voor langere tijd van goede kwaliteit. Ook zorgt een lange vezel dat veel fijnere wevingen, namelijk tot wel 300 draden per inch, ook wel TC300 genoemd. TC300 betekent dat er 300 draden per inch geweven zijn in de stof. Dat is vijf keer zoveel als bij lagere kwaliteit katoensoorten.
Naast de lengte van de vezel moeten deze ook een hoge mate van uniformiteit hebben. Hoe uniformer de vezels, des te hoger de kwaliteit van het doek. De luchtdoorlatendheid van samengedrukte katoenvezels kun je meten, en wordt de micronaire genoemd. Het wordt gebruikt als een indicatie voor de fijnheid en rijpheid van de vezel. Het beste katoen heeft een micronaire tussen de 3.7 en 4.2. dit is echt een premium katoen. Hoe verder het getal afwijkt (naar boven of naar beneden) hoe minder de kwaliteit van het katoen.
De beste soorten katoen
Wat is het beste katoen of wat zijn de beste soorten katoen ter wereld? Katoen is een natuurproduct van hoge kwaliteit voor ons textiel, dat al duizenden jaren door de mens wordt gebruikt. Het is de belangrijkste grondstof voor kleding. Er zijn vele varianten katoen, en drie katoensoorten springen er kwalitatief bovenuit: Sea Island Cotton, PIMA Cotton en Egyptian Cotton. Deze worden wereldwijd erkend als dé drie soorten van hoogste kwaliteit katoen.
Sea Island katoen
Sea Island katoen, of West Indian Sea Island Cotton is één van de oudste en exclusieve katoen soorten ter wereld. Het wordt ook wel “gossypium barbadense” of “zwart zaad / black seed” genoemd. Het werd ontdekt in het begin van de 18e eeuw in de West-Indies, een eilandengroep bij de Caribische Zee. De hoge kwaliteit maakt een kledingstuk gemaakt van dit type katoen zeer zeldzaam en kostbaar. Sea Island Cotton is zeer gewild, er is meer vraag dan aanbod. Het zal je dan ook niet verbazen dat dit type katoen kostbaar is: het is meer dan tien keer zo duur als regulier katoen.
Sea Island katoen wordt voornamelijk verbouwd rondom de Caribische eilanden. In het bijzonder de eilanden Barbados en Jamaica. Eilanden met een echt tropisch klimaat. Elke plant wordt met de hand geplukt, hierdoor wordt het katoen niet beschadigd en vervuild. Hierna wordt het handmatig geselecteerd en wordt vervolgens ontdaan van vuil, zoals zand, blaadjes en grond. Een grondig productieproces dat gecontroleerd wordt door de WISICA (West Indian Sea Island Cotton Association). Deze organisatie inspecteert elke kilo geproduceerde katoen. Hierdoor wordt de exclusiviteit en kwaliteit van Sea Island Cotton gewaarborgd.
Door de lengte van de vezel kan het Sea Island katoen worden onderscheiden worden van de andere soorten katoen. De vezel is lang en wordt gemiddeld 39mm, en dit maakt het mogelijk om de katoendraden zeer fijn aan elkaar te weven. Daarnaast zijn de vezels behoorlijk identiek en monotoon waardoor het mogelijk is om een draad te spinnen die robuust, homogeen en extreem zacht is. Zelfs in de fijnste wevingen. Kleding gemaakt van Sea Island Cotton wordt alleen maar beter naarmate het vaker gedragen en gewassen wordt.
Pima katoen (Amerikaans katoen)
PIMA katoen, ook wel Amerikaans katoen genoemd, wordt in het zuidwesten van de Verenigde Staten verbouwd. Pima cotton wordt ook wel eens genoemd als “Extra Long Staple” (ELS) katoen. De naam “Pima” is gegeven aan het type katoen dat verbouwd werd in Egypte. De naam stamt af van de Pima Indianen, zij hebben geholpen het katoen te verbouwen op een experimentele boerderij in Arizona.
Het Amerikaans Pima katoen wordt momenteel geproduceerd in het zuidwesten van de Verenigde Staten. Voornamelijk in Californië, Texas, New-Mexico en Arizona. De totale Amerikaanse katoenproductie bestaat voor ongeveer 5% uit Pima gewassen. Pima cotton is een variant op Egyptisch en Sea Island Katoen. Het benaderd de extreem hoge kwaliteit van deze twee katoensoorten. Hierdoor is het één van de hoogste kwaliteit katoensoorten ter wereld. De vezels van Pima katoen zijn gemiddeld 34mm lang, wat het uitstekend geschikt maakt voor de productie van de fijnste stoffen. Het grote voordeel aan dit type Amerikaans katoen is dat het duurzaam is, het blijft lange tijd goed. Wat het geschikt maakt om te gebruiken in de hoogste kwaliteit kleding.
Het met de hand plukken van katoen
Egyptisch katoen
Al eeuwenlang staat deze katoensoort bekend als van de allerhoogste kwaliteit en is het een echt begrip geworden. Egyptisch katoen heeft de reputatie het beste katoen soort ter wereld te zijn, volgens de kenners. Egyptisch katoen staat garant voor de allerhoogste kwaliteit. Zijn zachtheid is ongeëvenaard
Egyptisch katoen wordt verbouwd aan de oevers van de Nijl in Egypte. Katoen heeft van nature veel water nodig om te kunnen groeien en de Nijl is een natuurlijk irrigatie kanaal voor de bewatering van de plant. Daarnaast heeft Egypte een ideaal klimaat voor de optimale groei van de plant, zonnig en warm. Dit maakt Egyptisch katoen heel duurzaam, er wordt meer met de natuur gewerkt. Daarbij is Egyptisch katoen uiterst sterk en blijft lang mooi, wat ook heel duurzaam is.
Het werd er voor het eerst verbouwd in 1820 na het importeren van West Indian Sea Island Cotton. De combinatie van de beste zaden ter wereld en de uitzonderlijke klimatologische omstandigheden zorgen voor het unieke Egyptische katoen.
Egyptisch katoen wordt met de hand geplukt, wat de hoogste niveaus van zuiverheid garandeert. Bovendien geeft handmatig plukken geen stress op de vezels (in tegenstelling tot mechanische plukjes) waardoor de vezels recht en intact blijven. Bij Egyptisch katoen worden extra lange en dunne katoenvezels gebruikt. Kleding gemaakt van Egyptisch katoen is zachter, fijner en gaat langer mee dan elk ander katoen. Het is de moeite waard om er een beetje extra geld in te stoppen. Omdat fijnere garens een hoger aantal draden betekenen, is het weefsel van de stof aanzienlijk sterker en gaat het veel langer mee dan gewoon katoen. Het komt echter niet altijd uit Egypte. De term “Egyptisch” zegt vooral iets over het soort vezels die gebruikt zijn en niet waar het katoen vandaan komt.
Een unieke eigenschap van Egyptisch katoen is dat het fijner wordt naarmate het langer gebruikt wordt. De zachtheid en glans van het materiaal wordt door het dragen en wassen alleen maar beter. Het voelt letterlijk als een tweede huid. Om dit pure effect te bereiken wordt in de gehele lijn van productie gewerkt met hoge kwaliteitseisen. Volledig schoon katoen, de beste materialen en de beste weverijen. De superieure kwaliteit maakt Egyptisch katoen bijzonder en exclusief.
Egyptisch katoen valt onder te delen in Giza 45 en Giza 87 katoen. De naam Giza is afkomstig van Gizah, de beroemde archeologische vindplaats en de piramides die zich in dat gebied bevinden. Egyptische katoen Giza 45 is de koningin onder de Egyptische katoensoorten. De vezels van Giza 45 katoen hebben een uitzonderlijk lange lengte van gemiddeld 36mm. Giza 87 is een iets meer glanzende katoensoort, met een zijde look.
Andere soorten katoen
Sea Island Cotton, PIMA Cotton en Egyptian Cotton zijn de soorten van hoge kwaliteit en worden geproduceerd volgens de hoogste controleerbare standaarden. Dit zorgt ervoor dat ze echt onderscheidend zijn van de reguliere soorten. Ze zijn bij lange na niet de meest gebruikte soorten katoen, wereldwijd zijn ze goed voor ongeveer 5% van de totale katoenproductie. Maar het betekent niet dat de overige soorten automatisch van mindere kwaliteit zijn. Echter zijn de verschillen en consistentie in kwaliteit groter. De overige 95% wordt geproduceerd in veel verschillende landen, met een grote variëteit in kwaliteit en omstandigheden. China is marktleider, bijna 24% van de totale katoenvoorraad komt hiervandaan. Ook de Verenigde Staten en India produceren een grote hoeveelheid.
Verschillende soorten katoen
Het ene katoen is echter de andere niet. Katoen heeft zelfs vele verschillende soorten en kwaliteiten. Het verschil zit hem eigenlijk altijd in de gebruikte schering en inslag. Deze termen uit de weefindustrie verwijzen naar de lengtedraden (de schering) en het breedtegaren (de inslag) op een weefraam. Het uiterlijk, de stevigheid en de kwaliteit van de katoenen stof wordt bepaald door de binding (de manier waarop de draden worden geweven), de weefdichtheid (het aantal draden per inch) en de fijnheid van het garen. Hoe langer de vezels zijn van het katoen, hoe beter en fijner het te weven is.
De meest bekende katoenen stoffen zijn: Katoen Satijn (luxe en glad), Percale katoen (fijn garen), Flanel katoen (geruwd en warm), Jersey katoen (gebreid en rekbaar), Twill katoen (zacht en kreukt minder), katoen Renforcé (stevig, glad en koel), Chambray (luchtig en 'ruig'). Dit zijn echter geen verschillende soorten katoen, maar verschillende manier van weven. Door het anders te weven, ziet en voelt het er anders. De verschillende weeftechnieken staan in de blog beschreven alles wat je over textiel wilt weten.
Gerecycled katoen
Naast verbeterd katoen (biologisch of natuurlijk gekleurd) is katoen ook goed recyclebaar. Hierbij maak je van gerecycled katoen weer een garen dat dezelfde eigenschappen heeft als nieuw katoen. Het recyclen van katoen gebeurt op de volgende manier:
- Productie afval en/of ingezameld gedragen katoenen textiel wordt ingezameld en gesorteerd op kleur. De precisie waarmee dit gedaan wordt, maakt het mogelijk om heldere kleuren garens te produceren zonder deze bij te verven.
- Het katoen wordt machinaal ontdaan van knopen, ritsen en labels en in repen gesneden, waarna het vervolgens in de vervezelmachine terecht komt. De stof wordt als ware gekamd totdat er alleen nog vezels overblijven.
- Deze vezels worden gemengd met nieuwe (biologisch katoen) vezels om de kwaliteit te behouden. Zonder een klein percentage nieuw katoen zouden de vezels niet sterk genoeg zijn om een garen te spinnen.
- De vezels worden nog fijner gekamd en in dezelfde richting gelegd. Dit proces heet kaarden. De gekaarde vezel kan tot garen wordt gesponnen.
In Nederland wordt textiel verzameld en gesorteerd op soort grondstof, zoals bij Wieland Textiles. En bij bijvoorbeeld Enschede Textielstad worden er weer nieuwe stoffen van geweven. Heel duurzaam en lokaal dus.
Wat is het verschil tussen katoen en biologisch katoen?
Voor kleding van biologisch katoen worden verschillende benamingen gebruikt, zoals bio katoen, eco katoen of organic cotton. Katoen is het meest vervuilende landbouwproduct op aarde. Het land, de katoenboer en de dieren die op het land leven, leiden daardoor grote schade. Het grootste verschil tussen de biologische en gangbare katoenteelt is het gebruik van natuurlijke in plaats van chemische bestrijdingsmiddelen. De plant wordt op een natuurlijke manier beschermd tegen insecten, bijvoorbeeld door vinders en insecten uit te zetten. Zo wordt er bij biologische katoenteelt ook regelmatig van gewas gewisseld om uitputting van de grond tegen te gaan. Katoen wordt bijvoorbeeld afgewisseld met granen en peulvruchten. samen met de natuur werken, in plaats van tegen de natuur. Voor de boeren is bio-katoen gezonder. Zij hoeven niet met gevaarlijke chemicaliën te werken.
Bij de productie worden er alleen natuurlijke en onschadelijke verf- en bleekmiddelen gebruikt in plaats van vele giftige chemicaliën. Biologisch katoen verbruikt een stuk minder water dan gewoon katoen, omdat het wordt verbouwd in een gebied waar voldoende regen valt en er door het niet toepassen van chemicaliën veel minder water nodig is tijdens de productie. Bovendien mag er bij de teelt van biologisch katoen geen gebruik worden gemaakt van genetische gemanipuleerde planten en zaden. Echt natuurlijk dus, zoals de natuur het bedoelt heeft.
GOTS certified
Global Organic Textile Standard, oftewel GOTS gecertificeerd. Het GOTS label is een internationaal label voor biologisch textiel, opgericht in 2002. Global Organic Textile Standard (GOTS) is een keurmerk dat eisen stelt aan zowel de productie van de vezels als de verder verwerking ervan tot kledingstukken. Tenminste 70 procent (te herkennen aan de tekst Made with organic) of minstens 95 procent (te herkennen aan de tekst Organic) van het kledingstuk moet uit biologisch geproduceerde materialen bestaan. Global Organic Textile Standard stelt milieueisen aan alle fasen van de textielketen: van de teelt van (natuurlijke) vezels tot aan de verwerking en de naaiateliers. Eisen aan arbeidsomstandigheden gelden alleen voor de fabrieken en de naaiateliers. Er zijn ook eisen op dierenwelzijn.
Het GOTS keurmerk is beter dan bijvoorbeeld het Oeko-tex 100 keurmerk. Oeko-tex 100 voert een streng beleid tegen schadelijke stoffen die veel worden gebruikt in de textiel industrie. Dit keurmerk zegt helaas niets over de omstandigheden waarin het katoen is gemaakt of over de belasting van het milieu. Het zegt dus helemaal niets over of het katoen ook echt biologisch is, oftewel een onbespoten katoen plant.
In een uitgebreide blog beschreef ik al eens waar alle keurmerken voor staan, je leest de blog hier.
Katoen wassen en strijken
Alle soorten katoen kun je tot 60 graden wassen en in de droger gooien. Wel is het zo dat katoen bij de eerste wasbeurt iets kan krimpen. Dit komt doordat bij de productie van de katoenen stof de vezels strak worden geweven en in water versoepelt dat iets, waardoor het iets krimpt.
Katoen heeft veel voordelen, maar ook één nadeel: het kreukt best snel. Katoen en percale katoen daarbij meer dan bijvoorbeeld katoensatijn en jersey. Katoen kan op de heetste stand gestreken worden. Soms wordt katoen behandeld met een easy care finish of andere coatings, waardoor het minder kreukelt en strijken niet nodig is. En als je je kleding gelijk uithangt na het wassen, netjes opvouwt en even met de gladde hand eroverheen strijkt, dan zijn je kleding ook zo goed als gestreken.
Kort samengevat
De synthetische niet zo milieuvriendelijke verfmethode is schadelijk voor mens en milieu. Het veroorzaakt huidallergie en gezondheidsrisico's voor de mensen die het produceren, en de consument. Het natuurlijk te verven met planten is een milieuvriendelijk proces en past een duurzame wereld. De van nature reeds gekleurde katoenbollen zijn nog beter. Dit soort katoen is zachter, UV bestendig, goedkoper en de kleur vervaagt niet. Katoen dat in gebieden groeit waar de watervoorraad niet in gevaar loopt door irrigatie, is Egyptisch katoen, van de katoenplantages langs de Nijl. Dit is helaas niet goedkoop, maar zeer exclusief. Iets om voor te sparen als je echte luxe wilt, je wordt beloond met iets unieks wat heel lang mee gaat en heel lang mooi blijft. Heel duurzaam dus.
Wist jij al van het bestaan van natuurlijk groen of geel katoen? Of heb je zelf wel eens geëxperimenteerd met het verven van je t-shirt met planten uit de tuin? Heb jij toevallig een Giza 45 Egyptisch katoenen blouse in de kast hangen? Laat het weten in de reacties onder deze blog, ik ben erg benieuw naar jullie ervaringen.
Veel liefs,
Ingrid
Reactie plaatsen
Reacties