De impact van katoen

Katoen is dan wel een plantaardig product, het is ook één van de meest waterverbruikende gewassen ter wereld, en heeft een enorme impact op de aarde. Voor de productie van 1 jeansbroek is 7.000 tot 15.000 liter water nodig. Dit is het equivalent van 40 jaar drinkwater voor 1 persoon.

Katoen is een dorstig gewas. Daardoor is er voor de mensen beperkte beschikbaarheid van goed drinkwater. Ook ontstaat er verdroging, verzilting en erosie op in de omgeving waar katoen wordt verbouwd. Daar komt bij dat twintig procent van het wereldwijde gebruik van pesticiden komt voor rekening van de katoenteelt. Al met al een behoorlijke aanslag op onze planeet, en ook onze gezondheid. Wat kunnen we doen om de impact te verlagen voor mens, dier en milieu?

Organic cotton maakt het verschil

De modeindustrie is naast de olie-industrie een van de meest vervuilende industrieën op aarde. Niet alleen de mensen die de kledingstukken maken in slechte condities, maar ook het milieu heeft enorm te lijden onder (fast) fashion. Een grote boosdoener is het gewone, reguliere katoen. Zelf vind ik het belangrijk om te weten wat ik draag, waar het van is gemaakt en wat de impact ervan is. Hoe meer ik me daarin ging verdiepen, hoe meer ik het belang van duurzamere materialen ging inzien. Nu weten de meeste mensen natuurlijk wel wat biologisch katoen inhoudt: het is biologisch verbouwd, dus er zijn geen pesticiden gebruikt. Maar niet iedereen weet waarom dat nou zo’n big deal is.

Wat wordt er bedoeld met biologisch?

Zo had ik vroeger werkelijk geen idee dat er bij de teelt van ‘gewone’ katoen zo ongelooflijk veel insecticiden en pesticiden worden gebruikt. Totdat ik mij daar een keer in ging verdiepen, net als jij nu. Met biologisch bedoelen ze hetzelfde als gifvrij. Dat op zich klinkt al goed. Maar er is nog meer voordeel. Katoen beslaat ca. 2,5 % van de beschikbare landbouwgrond, maar gebruikt wel 16 % van de chemische bestrijdingsmiddelen. Dat is meer dan ieder ander landbouwgewas. Laat dat even op je inwerken. Dit is verschrikkelijk veel. Dag in dag uit. Jaar in jaar uit. Dit veroorzaakt enorm veel schade aan de natuur, flora en fauna. Behalve het vergiftigen van de grond, veroorzaakt de teelt van katoen ook waterschaarste en bodemerosie. En voor de boeren is het werken met giftige middelen ook geen pretje.

Biologisch katoen is beter

Laten we beginnen met het normale katoen, het reguliere katoen. Naast allerlei synthetische materialen, bestaat het grootste gedeelte van de gemiddelde kledingkast meestal uit katoen. De productie ervan is niet bepaald een schoon klusje; tijdens het hele proces worden allerlei chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt. Van zware metalen (vaak gebruikt in kleurstoffen) en ammoniak tot siliconenwas en aardolieproducten, en van chemische weekmakers en glansmiddel tot bodemvertragers. De hele mikmak zit erin verwerkt. En het gaat om grote hoeveelheden, om je een verhouding aan te geven: voor één t-shirt wordt ongeveer 250 gram katoen gebruikt, en 125 gram aan chemicaliën en pesticiden. Bovendien staan 7 van de top-15 pesticiden die hierin worden gebruikt, bekend als “mogelijk, vermoedelijk, waarschijnlijk of bij de mens bekend als kankerverwekkend” (volgens EPA - Environmental Protection Agency: ze staan voor bescherming van de volksgezondheid en de bescherming van het milieu) Dat is toch geen prettig idee. Planten, dieren en mensen lijden er enorm onder. Alleen al daarom is biologisch katoen, oftewel gifvrij katoen, vele malen beter.

Katoen productie

Dat de katoenteelt verregaande gevolgen heeft voor de verbouwings- en productieomgeving zal je dan ook niks verbazen. Katoen wordt veel verbouwd in India en China. Een van de grote problemen is dat de lokale boeren niet weten hoe ze moeten omgaan met pesticiden zoals Europese boeren dat doen. Ze werken vaak onbeschermd, en wassen zich zelf niet met warm water waardoor de gifstoffen in de huid trekken en na een aantal jaar ernstig ziek worden.

Enorme hoeveelheden chemicaliën putten de lucht, bodem en het grondwater enorm uit. Als je je bedenkt dat katoenplantages 10x zoveel chemicaliën gebruiken dan overige landbouw, snap je wel dat de aarde en alles wat er op leeft er ernstige schade door oploopt. Zeg maar dag tegen gezonde natuur, dieren en drinkwater. Het hele ecosysteem lijdt eronder.

Al die bestrijdingsmiddelen zijn vooral schadelijk voor de lokale bevolking. Misschien denk je: “dat zal toch wel meevallen?”, maar inmiddels zijn er al vele katoendorpen, onder ander in India, veranderd in Tsjernobyl-achtige taferelen. Ondanks dat de wereldwijde katoenteelt de afgelopen 70 jaar constant is gebleven, heeft de katoenproductie in veel gebieden de bodem uitgeput en aangetast. De meeste katoen wordt verbouwd op bestaande katoenvelden, maar hun uitputting leidt tot uitbreiding naar nieuwe gebieden en de daarmee gepaard gaande vernietiging van leefgebieden. 

Een kijkje achter de schermen

In het EO-programma 'GENAAID' (NPO 3) kregen vijf beginnende modeontwerpers een confronterende reis door kledingindustrie. Samen met Jennifer Hoffman gingen ze naar Myanmar, waar ze aan den lijve ondervonden welke prijs er écht voor onze kleding wordt betaald. 

‘The True Cost’ en ‘Genaaid’

De documentaire The True Cost laat zien hoe erg kledingwerkers en het milieu lijden onder de fast fashion, zoals goedkope shirtjes en andere mode voor een prikkie en na korte tijd weer worden weggegooid. Goedkope spullen kopen (oftewel: onderbetaalde arbeiders) en er niet op letten of het biologisch is (oftewel: de enorme chemicaliëncocktail die erin zit) lijkt misschien jouw voordeel, maar is iemand anders z’n nadeel.

Hier is te zien hoe heftig de invloed van chemicaliën in de lucht en het water is op het menselijk lichaam. Van heftige huidproblemen en hersenbeschadigingen tot verminkingen, kanker en kinderen die spastisch en zwaar (geestelijk en lichamelijk) gehandicapt ter wereld komen. Helaas kunnen de mensen er niet voor kiezen daar weg te gaan en ander werk te zoeken. Ze zijn arm en ongeschoold en dat dwingt hen tot dit gevaarlijke werk en een uitzichtloos bestaan, waarin elke dag overleven is.

Nog een tip om te kijken is de Nederlandse serie ‘Genaaid’ met Jennifer Hoffman. Beginnende modeontwerpers maken een confronterende reis door de kledingindustrie in Myanmar, waar zij zelf in een ‘sweatshop’, textielfabriek, leerindustrie en katoenindustrie moeten meewerken onder dezelfde omstandigheden als de arbeiders daar, en voor hetzelfde loon. De nodige tranen vloeien bij de deelnemers, het was enorm confronterend allemaal. Pas daarna mogen ze een modecollectie opzetten, en 3x raden wat ze daarvan maakten…

Bloeicyclus katoenplant

Biologisch katoen is de oplossing

Biologisch katoen biedt een milieuvriendelijker en ethisch verantwoord alternatief voor katoen. Het is hetzelfde soort katoen als normale of conventionele katoen. Alleen de verwerking ervan gebeurt op een milieuvriendelijkere wijze en onder goede arbeidsomstandigheden. Anno 2016 beslaat het slechts 1% van de totale wereldwijde katoenproductie, dus er nog ruimte voor verbetering. Biologisch betekent dat het is verkregen op natuurlijke wijze: werken met, en niet tegen de natuur. De velden worden op natuurlijke wijze bemest (dus geen kunstmest), schade aan gewassen wordt tegengewerkt met plaagbestrijdende insecten, onkruid wordt gewied met schoffels, tractoren en met de hand. Biologisch katoen wordt verbouwd zonder pesticiden. Om ervoor te zorgen dat het gewas niet wordt opgegeten door beestjes worden er andere insecten ingezet om deze schadelijke insectenpopulaties tegen te gaan. Ongedierte wordt ook bestreden door het toepassen van botanische plantenextracten. En er vindt veel wisselteelt plaats om de voedingsstoffen die in de grond zitten te behouden. Bovendien mogen er geen genetisch gemodificeerde planten worden gebruikt. Met andere woorden: niks kunstmatigs.

En dat betekent dat er veel minder impact is op de natuur en de lokale bevolking. Ook gaat biologische katoenproductie vaak gepaard met een eerlijkere beleidsvoering en loon. En ja, dat is misschien iets duurder, maar dan draag je wel iets dat écht goed voelt. Ook fysiek, trouwens want biologisch katoen ademt meer en is beter voor het natuurlijk evenwicht van je huid. Logisch, want het is puurder en natuurlijker. Het geeft doorgaans minder snel irritaties en eczeem, helemaal als je een gevoelige huid hebt. Biologisch katoen voelt opvallend zachter aan.

GOTS - hét keurmerk voor biologsich katoen

Om erop toe te zien dat biologisch ook écht biologisch is (de mens is helaas nogal goed in sjoemelen), bestaan er diverse instanties en keurmerken. Het meest bekende en belangrijke keurmerk is GOTS - Global Organic Textile Standard. De meeste biokatoenmerken zijn erdoor gecertificeerd.

GOTS hanteert twee richtlijnen: ‘biologisch’ (minimaal 95% van de bestanddelen dient dan biologisch te zijn) en ‘gemaakt met biologische bestanddelen’ (minimaal 70% van de vezels zijn dan biologisch). Voor de max. 5% chemicaliën die wél mogen worden gebruikt, gelden strenge eisen. Zo mogen ze niet giftig zijn voor mensen en moeten ze biologisch afbreekbaar zijn. Sommige stoffen zijn helemaal verboden, zoals de zware metalen, formalhyde en genetisch gemodificeerde stoffen die regulier katoen wel bevat. Ook voor afval en verpakking zijn regels. En het klinkt misschien raar, maar is het je wel eens opgevallen dat nieuwe kleding kan stinken? Dat nare luchtje komt door al die gebruikte chemische middelen. Dit probleem heb je dus niet met biologisch katoen.

6 Redenen waarom biologisch katoen beter is